Tematika 5 Mësimi 1: Prodhimi

Hyrje në Ekonomi Tematika 5 Mësimi 1

TEMATIKA 5 PRODHIMI, KOSTOJA DHE TË ARDHURAT E FIRMËS

Prodhimi

Prodhimi dhe funksioni i prodhimit
Prodhimi ka të bëjë me përdorimin e faktorëve materialë (lënda e parë) dhe jomaterialë (dije, plane) për të prodhuar një të mirë të caktuar. Për thjeshtësi analitike, me faktorë prodhimi do t’i referohemi vetëm faktorit punë dhe kapital fizik. Pra, që të prodhojmë, supozojmë se na duhen vetëm punëtorë dhe makineritë. Përveç këtyre mund të ketë edhe një sërë faktorësh të tjerë prodhimi, si: teknologjia, burimet natyrore etj., të cilët kanë rolin e tyre në këtë proces. Për thjeshtësi, në këtë mësim do të marrim në konsideratë rastin kur prodhimi bëhet i mundur vetëm me faktorët punë dhe kapital. Për të bërë të mundur këtë gjë, së pari duhet të njihemi me funksionin e prodhimit. Funksioni i prodhimit paraqet sasinë maksimale të produktit që mund të prodhojë firma me çdo kombinim të faktorëve të prodhimit, me një nivel teknologjie në një periudhë të dhënë kohe. Prodhimi në përgjithësi analizohet në dy periudha, në atë afatshkurtër dhe afatgjatë. Në periudhën afatshkurtër, të paktën një nga faktorët e prodhimit mbahet i fiksuar. Në këtë rast, prodhimi mund të rritet vetëm duke rritur faktorët e ndryshueshëm. Në periudhën afatgjatë, të gjithë faktorët e prodhimit janë të ndryshueshëm dhe prodhimi mund të rritet duke rritur secilin nga faktorët. Nëse konsiderojmë që faktorë prodhimi janë vetëm puna (L) dhe kapitali (K), në periudhën afatshkurtër K konsiderohet faktor fiks dhe L e ndryshueshme. E shprehur në këtë mënyrë, funksioni i prodhimit mund të paraqitet si: Q = F(K,L) . Në rastin e periudhës afatshkurtër, kur një nga faktorët e prodhimit mbahet i fiksuar, funksioni shprehet si: Q = F(K,L) , kur faktori kapital është konstant dhe si Q = F(K,L) , kur faktori punë është konstant.

Treguesit kryesorë të prodhimit
Përveç prodhimit total ose produktit të përgjithshëm fizik (TP) që paraqet sasinë maksimale të produktit të prodhuar nga kombinimi i faktorit punë (L) dhe faktorit të fiksuar kapital (K) kemi edhe prodhimin mesatar dhe atë marxhinal. Nëse do të marrim rastin kur faktori kapital është i fiksuar dhe faktori punë është variabël, atëherë produktin mesatar, i cili paraqet raportin e produktit fizik (TP) me numrin e njësive të faktorit të ndryshueshëm punë (L) e vlerësojmë si AP TP L = dhe produktin marxhinal, i cili paraqet shtesën në produktin total fizik, që rezulton kur firma ndryshon me një njësi sasinë e faktorit të ndryshueshëm punë, e vlerësojmë si = = − 2 1 2 1 MP TP ku: TP TP TP dhe L=L – L L . Supozojmë një shembull të prodhimit të mikroçipave nga një kompani, e cila ka në total tri makineri prodhuese. Kompania punëson fillimisht një punonjës, i cili prodhon 2 mikroçipa. Kompania shton numrin e punonjësve në mënyrë të vazhduar.

E njëjta analogji do të përdorej nëse do të mbanim të fiksuar faktorin punë dhe faktorin kapital do ta ndryshonim. Vetëm se, në këtë rast, veprimet do të bëheshin në kuadër të faktorit kapital. Nga tabela shohim që produkti marxhinal arrin vlerën zero në punonjësin e 9-të. Kjo do të thotë se, nëse firma vazhdon të punësojë akoma më shumë punonjës, të ardhurat nga këta punonjës shtesë do të vijnë duke rënë. Për ta kuptuar më mirë akoma, supozojmë se për përdorimin e makinerisë duhen tre punonjës që ajo të punojë në maksimum. Në momentin që vjen punonjësi i dhjetë duhet që ai të presë derisa një nga punonjësit të ndalojë së punuari. Kjo sjellje shpjegohet se në periudhën afatshkurtër vepron ligji i të ardhurave rënëse, i cili nënkupton se në momentin që një faktor mbahet i fiksuar dhe shtojmë në mënyrë të vazhdueshme nga faktori i ndryshueshëm, atëherë vjen një moment kur të gjithë treguesit TP, AP dhe MP vijnë duke u zvogëluar. Në grafikët (Grafiku 1) janë paraqitur të dy rastet, pra edhe kur mbajmë faktorin kapital të pandryshuar (rasti 1) edhe kur mbajmë faktorin punë të pandryshuar (rasti 2). Vini re që prodhimi arrin vlerën maksimale atje ku MP barazohet me zero dhe që MP e pret AP në pikën maksimale të saj.