Mësimi 2.3 Analizë Fausti

Lexoni mësimin në libër duke klikuar këtu: Letërsia 11 Mësimi 2.3

ROMANTIZMI

Analizë “Fausti”
Vepra “Fausti” është frymëzuar nga legjenda e doktor Faustit. Legjendat për shkencëtarin magjistar lindën që në shek. XVI dhe populli i përcolli gojarisht ndër breza tregimet për çudirat e tij të pabesueshme. Rreth Faustit flitej aq shumë saqë, që prej vitit 1587 deri në shek XVIII, në Gjermani u shkruan dhe u përhapën shumë libra dhe variante të historisë së doktor Faustit. Për popullin Fausti ishte njeriu i ditur që sfidonte të keqen, ndërsa për klerin katolik ai ishte njeriu i pafe që i shiti shpirtin djallit. Figura e kërkuesit të madh të së vërtetës e kishte tërhequr Gëten që kur ishte i ri dhe e shoqëroi deri në mbarim të jetës. Për të krijuar “Faustin”, Gëtja punoi më shumë se gjashtëdhjetë vjet. Pjesa e parë u shkrua në kulmin e periudhës “Struhi dhe vrull” dhe karakterizohet nga veçoritë e kësaj lëvizjeje letrare pararomantike, kurse pjesa e dytë, e cila u shkrua kryesisht në shek. XIX, pas udhëtimit të Gëtes në Itali, karakterizohet nga një tjetër frymë në të cilën gjejmë veçori të romantizmit dhe karakteristika të neoklasicizmit. Gëtja e trajtoi legjendën popullore të doktor Faustit në një plan thellësisht filozofik duke e transformuar në një epope kombëtare madhështore. Poeti e shkroi veprën e tij në formën e një tragjedie, duke ruajtur gjininë origjinale, por vepra i ngjan më tepër një poeme epike me dialogë që i kapërcejnë kufijtë e skenës teatrore. Gjerësia e pasqyrimit të jetës e bën këtë vepër universale. Vepra “Fausti” është kryevepra e Gëtes, në të janë shprehur aftësitë kulmore krijuese të mjeshtrit të madh.

Subjekti dhe kompozicioni i veprës
Tragjedia “Fausti” ka dy pjesë. Pjesa e parë ndahet në 25 skena, kurse pjesa e dytë përbëhet prej 5 aktesh. Për nga kompozicioni kjo vepër është ndërtuar në ngjashmëri me modelin e kronikave shekspiriane. Tematika e veprës “Fausti” është mjaft e gjerë dhe e larmishme. Temë qendrore është marrëveshja që Fausti bën me djallin, duke i dorëzuar atij shpirtin e tij, në këmbim të aftësisë për të kuptuar çdo aspekt të natyrës dhe të dijes njerëzore dhe për të gjetur lumturinë. Por në vepër kjo temë ndërthuret edhe me tema e motive të tjera, si: dashuria për Margaritën, dashuria për të bukurën e simbolizuar nga Helena e Trojës, kërkimi dhe gjetja e së vërtetës, ngritja shpirtërore përmes dijes dhe përsosja përmes dashurisë, kërkimi i kuptimit të jetës, kërkimi i kënaqësisë së jetës te puna dhe veprimtraria me vlerë shoqërore, tema e parasë, tema e luftës, e bukurisë së Antikitetit etj. Hapësira në vepër duket e pafundme, sepse e çon lexuesin nga njëri skaj i botës në tjetrin, nga njëra botë tek tjetra: herë në mjedisin fantastik të shtrigave në malin e Harcit, herë në bodrumet e Auerbahut në Lajpcig, herë në dhomën e Margaritës dhe herë në burgun e errët ku dergjet vajza mëkatare.

Rrëfimi ndodh në dy plane: Në njërin plan paraqiten skena nga jeta e rëndomtë njerëzore, kurse në planin tjetër zhvillohen skena të një botë fantastike, plot me figura mitike. Në pjesën e parë ka mjaft personazhe biblike, kurse në pjesën e dytë këta ia lënë vendin personazheve nga mitologjia antike, gjithashtu ka dhe shumë personazhe episodike. Personazhet si Zoti, Mefistofeli, kryeengjëjt e të tjera personazhe kanë kuptime simbolike dhe janë shprehje e forcave të natyrës dhe të shoqërisë, po kështu edhe ferri dhe parajsa janë simbole të fatkeqësisë dhe të lumturisë së njeriut në tokë. Tragjedia fillon me vargjet “Kushtim”, ku paraqiten që në fillim dallgëzimet e brendshme që e shtyjnë poetin të krijojë. Më pas në “Paraloja në teatër”, nëpërmjet dialogut të drejtorit të teatrit, poetit dhe gastorit përcillet vlera estetike që duhet të mishërohet në çdo vepër dramatike që ajo të jetë e përsosur artistikisht. Shtjellimi i mirëfilltë i poemës nis me “Prologu në qiell”, ku Zoti dhe djalli, Mefistofeli, janë përfshirë në një diskutim të zjarrtë filozofik mbi vendin e njeriut në gjithësi. Ata kanë mendime të kundërta për njeriun: Mefistofeli mendon se punët e njerëzve në tokë shkojnë gjithnjë e më keq dhe për Faustin thotë se kërkon të bëjë të pamundurën, por gjithnjë mbetet i pakënaqur. Mefistofeli premton se do ta largojë fare lehtë Faustin nga kjo rrugë dhe Zoti e lejon që ai ta vërë në provë, i bindur për të kundërtën:

Njerinë e mirë në synime t’errëta
E çon në udhën e drejtë vetëdija.

Pjesa e parë: Edhe pse gjithë jetën e tij Fausti ia kushtoi shkencës, filozofisë, drejtësisë, mjekësisë, teologjisë e alkimisë, i mërzitur dhe i zhgënjyer kupton se dituria e tij nuk vlen për asgjë përballë detit të madh të të fshehtave të pazbuluara të natyrës, ndaj jepet pas magjisë.

Më kot kërkoj të vërtetën…
S’besoj se jam i zoti të mësoj,
T’i bëj të mirë njërëzit e të mbarë.

Megjithatë Fausti nuk arrin ta mposhtë krejtësisht dëshpërimin dhe në një moment vendos të çlirohet nga brengat e jetës duke u helmuar. Gotën me helm ia largojnë nga buzët kambanat e Pashkës, sepse i sjellin ndërmend kujtime të lumtura të fëmijërisë. Dyzimi torturues midis “shpirtit soditës” dhe “shpirtit vepronjës” vazhdon ta brengosë shpirtin e tij, e bën atë të vuajë dhe të mos i gëzohet së bukurës dhe të mirave që jeta i ka dhënë. Teksa kthehet natën për në kabinetin e tij, Mefistofeli (djalli) i shndërruar në një qen të zi, e ndjek Faustin deri brenda në kabinet dhe i shfaqet atij duke u transformuar tashmë si qenie njerëzore.

Mefistofeli
Jam shpirti që gjithnjë mohon
Dhe, me të drejtë, se çdo gjë që lind
E vlen të shkatërrohet, pra më mirë
Do t’ish q’asgjë të mos kish lindur.
Ç’ka quani ju njerëzit Mëkatë,
Shkatërrim, shkurt ç’quani të Keqe,
Është elementi që më shquan.

Mefistofeli e le të besojë Faustin se ai kishte zënë rob vetë djallin dhe tashmë ai do të ishte shërbëtor i tij dhe i premton që do ta bëjë të lumtur, nëse Fausti pranon që t’i shërbejë në botën tjetër. Fausti i thotë Mefistofelit t’ia marrë shpirtin po e gjeti ndonjëherë të shtrirë në shtrat nga përtacia ose po e gjeti në kulmin e lumturisë. Propozimet e Mefistofelit për t’u zhytur në veprimtari aktive e në gjithë gëzimet e jetës bëhen joshëse për Faustin. Ata lidhin një pakt dhe Fausti e nënshkruan kontratën me gjak. Marrëveshja do të zgjaste derisa Fausti të kënaqej dhe do të qetësohej nga qëllimi i arritur. Kushti i marrëveshjes ishte ky:

N’u shtrifsha i qetë në një shtrat të plogët,
Më marrtë morti përnjëherë!
Po më mashtrove me dëfrime,
Për mua qoftë ditë e fundit,
Vë bast!

Pas marrëveshjes, Mefistofeli e shoqëron Faustin në gjithë shtegtimet e tij. Fausti i Gëtes rimerr, në kushtet e reja dhe në frymë bashkëkohore, udhëtimin aventuroz të Uliksit dhe udhëtimin shpirtëror të Dantes. Ky udhëtim, i përsëritur në vende e kohë të ndryshme, tregon se çdo epokë ka nevojë të ndërmarrë udhëtimin e saj e të ketë në krye një prijës udhërrëfyes. Simbolika e udhëtimit përcillet nga njëra epokë në tjetrën për të mbërritur tek Fausti, i cili do të synojë të zbulojë përmasat e natyrës, e botës, e kozmosit, e qenies, e njeriut dhe të shoqërisë.

Në fillim Mefistofeli e shpie Faustin nëpër pijetore e në dëfrime neveritëse që përshkruhen në skenën “Taverna e Auerbahut”, por Fausti përbuz çdo gjë. Në kuzhinën e shtrigave, teksa provon të pijë një lëng magjik që do t’i kthejë rininë, Fausti sheh në pasqyrë fytyrën e një femre shumë të bukur, Helenës. Është ndjenja e zjarrtë e dashurisë, jo magjia banale e shtrigave, që ringjall tek ai forcën e bukurinë e rinisë. Rastësisht në një festë fshati Fausti njihet me Margaritën, një vajzë e padjallëzuar dhe e përulur, e bukur dhe modeste. Ai mahnitet nga pastërtia shpirtërore e vajzës dhe me ndihmën e Mefistofelit bën çdo gjë që ajo të bjerë në dashuri me të. Në skenat “Ndajnatëherë” , “Në kopsht” dhe “Kopshti i Martës”, të cilat janë skenat më të bukura të pjesës së parë të “Faustit”, me vargje ku mbizotëron lirizmi dhe ndjenja, Margarita (apo Greta, siç e quan Fausti), me zemrën e përvëluar nga dashuria, shqetësohet që i dashuri i saj nuk është i krishterë dhe ajo çka e tmerron më tepër, është prania dhe shoqërimi i Henrikut me Mefistofelin. Ajo e ndien që ka diçka djallëzore e të keqe te kjo qenie, “pranë tij as mund të lutem”- thotë ajo. Vajza i jepet e tëra Faustit, i cili e ka bërë për vete me shpirt e me mendje, por me të fituar dashurinë e saj, ai largohet. Jeta e Margaritës shkatërrohet, nëna dhe vëllai i saj vdesin. Margarita lutet në kishë që t’i falen mëkatet, po shpirtrat e ligj e akuzojnë për vrasjen e së ëmës: “Moj Gretë! / Ku e ke mendjen? /Në zemër ç’mëkate mban? / Apo për shpirt të nënës sate falesh, / Që ra për shkakun tënd në gjumë t’amshuar.” Shpirti i lig që i shfaqet në kishë, i lë të kuptojë Margaritës që ka ngelur shtatzënë.

Epshi e mund Faustin. Mefistoteli e shpie larg në viset e shkreta, në malet Harc. Në skenën satanike “Nata e Valpurgës” Fausti, tek vallëzon me shtrigat, i bëhet sikur sheh gjithkund fytyrën e Gretës dhe, edhe pse ende s’e di ç’ka ndodhur me të në të vërtetë, ai parasheh mynxyrën e vajzës së dashur dhe greminën para së cilës qëndron dhe vetë. Në Natën e Valpurgës Fausti prek botën mitike e magjike të Mesjetës, me zjarre, mjegulla, shtriga, fantazma. Ky është mjedisi i zakonshëm ku jeton Mefistofeli. Fausti ndjehet i huaj në të. Nata e Valpurgës, në fakt, mund të mendohet prej lexuesit më tepër si një periudhë e gjatë simbolike, në të cilën Mefistofeli përpiqet me çdo mënyrë ta bëjë Faustin ta harrojë Margaritën. Ndërkohë, gjatë këtij kapërcimi kohor, i parrëfyer nga Gëteja, Greta lind foshnjen, e mbyt në lumë, pastaj “endet për një kohë të gjatë”, arrestohet, gjykohet si vrasëse e foshnjes dhe dënohet me vdekje. Fausti, kur e merr vesh, përpiqet ta shpëtojë duke e nxjerrë fshehtas, së bashku me Mefistofelin, nga burgu, por Greta e përbuz shpëtimin e saj me ndihmën e djallit, më mirë pranon të vdesë prej sëpatës së xhelatit. Kështu në shpirtin e Faustit mbetet përgjithmonë hija e pendesës dhe ai përpiqet ta lajë të keqen që i bëri vajzës, jo duke qarë, por duke punuar me vetëmohim për të mirën e njerëzimit.

Pjesa e dytë e Faustit është shkruar ndryshe nga e para, pasi ndihet në të ndikimi i letërsisë klasike, por ideja themelore e veprës ruhet dhe mishërohet me një larmi mjetesh të shprehjes artistike. Në këtë pjesë përdoret gjerësisht figuracioni mitologjik. Paraloja që zhvillohet në vise të bukura shërben si urë lidhëse midis dy pjesëve.

Akti I – Fausti kaloi një krizë morale të thellë duke humbur Margaritën. I rraskapitur nga dhimbja fle në mes të një livadhi, një mjedis që premton ngjallje të vullnetit dhe ripërtëritje të forcave fizike e shpirtërore. Ai zgjohet nga shpirtrat e zgjimit, elfët, që simbolizojnë gëzimet e jetës, të cilët e grishin të bëjë vepra të mëdha e të arrijë përsosjen morale.

“I gjithëfuqishëm është ai që ka shpirtin e pastër!”

Fausti bëhet këshilltar i perandorit dhe shpëton shtetin e tij nga një krizë financiare me anë të futjes në përdorim të kartmonedhave, të shpikura nga Mefistofeli. “Skena e Maskaradës” është një skenë e mbushur me motive mitologjike e simbolike. Fausti me Mefistofelin organizojnë një maskaradë ku marrin pjesë shumë njerëz veshur me kostume alegorike: Pluti, zoti i nëndheut, Parkat, perëndëshat që tjerrin fatin e njerëzve, Furitë, perëndeshat e hakmarrjes etj. Zjarri që shpërthen gjatë maskaradës simbolizon revolucionin. Gëteja, i cili nuk e simpatizon revolucionin, e quan atë një pasojë të pashmangshme të abuzimeve dhe shpërdorimeve të despotizmit. Ai paralajmëron rrëzimin e monarkëve që nuk nxjerrin mësime nga historia:

O madhëri s’paske aq mend
Sa ke pushtet për të sunduar?

Kartëmonedhat, e shpikura nga Mefistofeli, nxisin instiktet grabitqare të njerëzve të afërt të perandorit. Secili ëndërron për luks, për dëfrime, kënaqësi dhe askujt nuk i shkon në mendje se mirëqenia e vërtetë krijohet me punë.

Akti II – Me kërkesë të perandorit, Fausti, me anë të një magjie, zbret në “Botën e Nënave” dhe fton të vijë prej të vdekurve, në pallatin perandorak, vetë Helenën e Paridit legjendar. Ai mbetet i mahnitur përpara bukurisë së jashtëzakonshme të Helenës. Helena është simboli i bukurisë që nuk vdes. Faustit të entuziazmuar i duket se tani ka kapur kuptimin e jetës: të vihet në shërbim të së Bukurës.

Kam ende sy? Në shpirtin tim a s’derdhet
Më i pasuri burim i Bukurisë?
Udhëtimi i frikshëm më pru lumturinë,
Përpara bota s’ish për mua asgjë…
Ty t’i kushtoj fuqitë e shpirtit tim,
Ngjalljen e ndjenjave të zjarrta
Dhe dashurinë, lutjet, adhurimin…
Ai që e njohu, nuk rron dot pa të.

Por Helena zhduket dhe Fausti shkon në Greqi, që ta gjejë.

Akti III – Me ndihmën e Mefistofelit, Fausti bëhet mbret i Spartës dhe martohet me Helenën. Prej kësaj martese lind një djalë, Euforioni, i cili ishte guximtar e, njëkohësisht, i ndjeshëm, por ai vdes shpejt. Helena e kupton se “lumturia dhe bukuria s’mund të rrinë bashkë për një kohë të gjatë”, prandaj zhduket, tashmë përgjithnjë.

Akti IV – Pas vdekjes së Euforionit e zhdukjes së Helenës, Mefistofeli e gjen Faustin në majën e një mali të lartë duke u menduar. Fausti, para së gjithash, është njeri që kërkon të vërtetën. Më në fund ai e gjen lumturinë dhe kuptimin e jetës, jo në luftë për lumturinë vetjake, por në luftë për lumturinë e shoqërisë, të të afërmve, të mbarë njerëzimit. Ai e kupton se është e pamundur lumturia vetjake kur të tjerët nuk janë të lumtur. Duke u nisur nga ky parim, ai e ndien veten të fortë për ndërmarrje guximtare. Ai kërkon të matet me forcat e natyrës dhe t’i nënshtrojë ato.

Akti V– Fausti tani jepet i tëri pas punën. Edhe pse i verbuar, Fausti bën përpjekje titanike dhe ia arrin që bregdeti, i cili ishte shkretëtirë, të kthehet në një kopësht parajse. Ai than moçale, ngre diga, limane e qytete të lulëzuara, toka të reja ku miliona njerëz mund të jetojnë e të punojnë të lirë dhe të lumtur. Ka arritur kështu të rrokë Veprën për të cilën ëndërroi, punoi, krijoi e jetoi, të rrokë Majën, i lumtur se ia doli mbanë të gjejë të përmbushur kuptimin e  jetës.“E meriton jetën dhe lirinë, vetëm ai që e fiton me përpjekje dhe luftë”, përfundon urtësisht Fausti.

…T’i them orës fluturake:
“O ndalu! Sa e bukur qenke!”
Shenjat e jetës sime tokësore
Nuk do të shuhen kurrë nëpër shekuj…

Pas këtyre fjalëve, Fausti vdes. Mefistofeli thërret djajtë që ta marrin shpirtin e Faustit për ta çuar në ferr. Ata mundohen të përgënjeshtrojnë thelbin e moralit të Faustit, duke vënë përballë tij filozofinë e pesimizmit dhe të nihilizmit: “Gjithçka, gjithçka do të zhduket!”, por dëbohen nga një turmë engjëjsh, të cilët, duke kënduar himnin e lumturisë, e shpien shpirtin e Faustit në qiell. Mefistofeli e humb përfundimisht bastin e tij me Zotin dhe Gëteja e përfundon veprën e tij të madhe duke i thurur lavdi arsyes dhe dashurisë së njeriut,

që mundin çdo gjë.
Çdo gjë e ulët
Le të kalbet, si e rreme,
Le të rrojë gjithnjë,
Le të shkëlqejë, duke ndriçuar si yll,
Vetëm fara e dashurisë!

Personazhet

Fausti: Fausti është personifikimi i shpirtit të ri, bashkëkohor, shprehës i aspiratave dhe forcave krijuese të njeriut. Atë e mundon mendimi se i ka kaluar jeta pa gëzime dhe nuk u ka dhënë njerëzve idetë më të mira, me të cilat ata do të kishin mundur të bënin një jetë më të mirë materiale dhe më të përkryer shpirtërore. Asnjëherë nuk është i qetë, gjithnjë në lëvizje, në kërkim, që të prodhojë diçka, sepse, sipas tij, në themel të krijimit të botës nuk qëndron Fjala, siç shkruhet në “Bibël”, por Vepra. Për të vepruar njeriu duhet të jetë i motivuar. Sipas Faustit, motivimi është lufta e të kundërtave, siç është për të lufta kundër Mefistofelit, simbolit të shkatërrimit. Fausti arrin në përfundimin se i dobishëm është ai njeri, i cili nuk mbështetet vetëm mbi arsyen, mbi shkencën, por edhe mbi dashurinë, mbi ndjenjën, sepse kjo e dyta e ndihmon më shumë njeriun për ta përjetuar natyrën dhe jetën. Përpjekjen për të rrokur lartësi të reja, drejt absolutes e pafundësisë, Fausti e paguan me vuajtje të pandërprera. Atë e shohim gjithnjë në veprim, në kërkim të kënaqësisë, në kërkim të së bukurës e të së vërtetës. Siç thotë në fund të veprës: “Veprimi është gjithçka, lavdia asgjë”. Ai mbërrin gjithnjë aty ku synon, por kurrë nuk kënaqet me atë që mbërrin dhe vazhdon përpara deri sa gjen kuptimin e jetës. Në vend të luftës e shkatërrimit, ai zgjedh paqen dhe dashurinë; në vend të së shëmtuarës e të neveritshmes, zgjedh të bukurën; në vend të pesimizmit e pasivitetit, zgjedh optimizmin dhe të qenit aktiv, derisa mbyll sytë duke përjetuar minutën më të lumtur të jetës së tij: çastin kur parandien se do të jetë i përjetshëm nëpërmjet veprës së tij. 

Mefistofeli: I lindur nga fantazia popullore, Mefistofeli është bartës i një ideje të thellë filozofike. Ai mishëron frymën e mohimit e të shkatërrimit. Mefistofeli i përbuz njerëzit, për pasojë dhe Faustin, por ai ka kuptuar që forca e njeriut përbëhet nga arsyeja dhe dijet e tij, ndaj Fausti mund të bjerë në duart e tij vetëm nëse ai i minon arsyen. Kështu Mefistofeli ngrihet me të gjitha forcat e veta kundër veprimtarisë mendore të njerëzve, sepse vetëm mendja i bën ata “të përngjashëm me Zotin”. Ai përpiqet të mbjellë në shpirtin e Faustit farën e dyshimit dhe të shkatërrimit. Ai e këshillon nxënësin e tij të kërkojë kënaqësinë, kotësinë, të jepet pas qejfeve dhe dëfrimeve, sepse vetëm kështu Fausti mund t’i humbasë tiparet e tij më të mira, ëndrrat dhe aspiratat e tij. Mefistofeli tallet me filozofinë dhe dëshirat e larta të Faustit. E shoqëron atë me qeshjen e tij djallëzore në rrugën e dyshimeve dhe të lëkundjeve dhe demaskon veprimet e njerëzimit. Ai nuk e pohon të mirën, të bukurën, humanen. Por me kritikën që u bën formave të vjetëruara të jetës dhe gabimeve të njerëzve, hap rrugën për idetë e reja e luan, në këtë pikëpamje, rol pozitiv. Është përplasja me Mefistofelin ajo që e bën Faustin veprues. Mefistofeli e shfaq veten si “mik i njeriut”, por një mik tinzar, cinik, një këshilltar i keq, që bën lojë të dyfishtë. Parë në këtë këndvështrim, Mefistofeli nuk është aspak tipi i një demoni. Ai është i ekuilibruar dhe nuk e trondisin as pasionet e as dyshimet. Ai as nuk urren dhe as nuk dashuron. Shpesh në fjalët e tij ka shumë gjëra të vërteta. Ai tallet me Faustin humanitar që merr më qafë Margaritën dhe i shkatërron jetën, por kjo tallje tingëllon e vërtetë dhe kaq e hidhur edhe për të që është zot i shkatërrimit. Mefistofeli është simbol i tipit të njeriut të lodhur nga soditja e gjatë e së keqes dhe që ka humbur besimin në parimet e mira të botës. Veçoritë e tij, si: mizantropia e pesimizmi, indiferentizmi dhe përbuzja e botës dhe e çdo gjëje dalin në pah në përballje me Margaritën, e cila kthehet në simbol të dashurisë. Në një plan tjetër, Mefistofeli është shok rruge i yni, vetja jonë djallëzore. Djalli i Gëtes është mendje inteligjente, e ngritur në lartësinë e simbolit metafizik, faktor negativ thelbësor, i aftë të krijojë kontradikta pa të cilat nuk mund të ketë zhvillim të njëmendtë. Si i tillë ai ka vendin e vet në harmoninë e përgjithshme të botës.

Margarita, personazhi më poetik i Gëtes, është një vajzë e thjeshtë, e ndjeshme, e përulur dhe me një shpirt të pastër. Bota e saj nuk është shumë e gjerë: një kishë, një arë, një rrugë fshati, orendi të pakta shtëpiake. Ajo është edukuar në frymën fetare me rregulla të rrepta dhe punon nga mëngjesi në mëngjesin tjetër, por pa u rënduar nga barra e varfërisë. Ajo i jepet e tëra Faustit, bukuroshit të panjohur, i cili e bëri për vete sidomos me mençurinë tij. Margarita është personifikim i dashurisë. Ajo ushqen dashuri për çdo gjë e për çdo njeri, por besimi naiv e dashuria që fal çdo gjë e marrin më qafë jo vetëm atë, por dhe nënën, vëllanë e foshnjen e saj. Nëpërmjet figurës së Margaritës, Gëteja përcjell idenë se dashuria nuk duhet të jetë vetëm pasive, por aktive dhe e vullnetshme, që e kundërshton të keqen. Dashuria është ndërtuese vetëm kur udhëhiqet nga arsyeja. Margarita është personifikim i jetës patriarkale të Gjermanisë së kohës. Tek ajo mpleksen dashuria dhe dhimbja, çmenduria dhe adhurimi, dëlirësia dhe drojtja, thjeshtësia e karakterit dhe morali i pastër, butësia dhe pafajësia, vajza që njeh vetëm lumturinë e jetës intime e të vatrës familjare. Janë këto të fundit që e bëjnë Faustin të mos mjaftohet vetëm me dashurinë e Margaritës. Me cilësitë më të larta e të bukura të saj, Margarita shpërndan terrin e mjegullën mefistofeliane dhe i ndriçon shpirtin Faustit. Ajo ngrihet në simbol të humanizmit dhe shpëtimit të shpirtrave. Për sa thamë e shumë të tjera, Gëteja do ta quajë “e përjetshmja femërore”.

Mesazhe të veprës
Në botën e sotme, të karakterizuar nga individualizmi, dukja në vend të përmbajtjes, etja për famë e pasuri në vend të asaj për dije, vepra “Fausti” na përcjell mesazhe mjaft domethënëse. Fausti e gjen kuptimin dhe shijen e jetës te puna dhe veprimtaria me vlerë shoqërore. Vërtet jeta nuk është vetëm punë, por jeta pa punë nuk ka kuptim. Mund të thuhet se ideja e punës si burim i të mirave materiale përbën një prej elementeve kryesore të kulturës tradicionale jetësore edhe të kombit tonë, çka dëshmohet edhe nga pasuria e fjalëve të urta popullore rreth kësaj teme. Vlera themelore e punës ka një vend mbizotërues edhe në krijimtarinë letrare të shkrimtarëve më të spikatur të letërsisë shqiptare. “Fausti” i Gëtes vjen kështu si një përforcim i vlerës parësore që ka puna e frymëzuar nga vlerat shoqërore në përparimin e çdo kombi dhe të të gjithë njerëzimit. Gjithashtu ideja se arsyeja dhe dashuria njerëzore mundin çdo të keqe, tingëllon një mesazh kuptimplotë e optimist për çdo brez lexuesish.

Arti i Gëtes
“Fausti” i Gëtes ka qenë suksesi më i madh artistik i mendimit përparimtar gjerman të fundit të shekullit XVIII e të fillimit të shekullit XIX. Në të është mishëruar qartë besimi te njeriu, në fuqinë e madhështinë e arsyes, në domosdoshmërinë historike të fitores së të mirës mbi të keqen, në zhvillimin e përparimin e njeriut, të botës dhe të shoqërisë. Gëteja e quan veprën tragjedi; por, njëkohësisht, ajo është poemë filozofike e simbolike, është poemë epike dhe dramë misteri, është e ngjashme me tragjeditë antike dhe me dramën qytetare dhe romanin. Por, mbi të gjitha, është poezi lirike. Është i qëlluar vlerësimi që thotë se “Fausti” flet me të gjitha gjuhët e artit dhe ngacmon të gjitha shqisat e njohjes. Stili i veprës është i larmishëm: filozofik dhe madhështor në monologë, i gjallë në kuvendime, muzikë e vërtetë në këngët korale. Monologët e Faustit janë modele analizash psikologjike dhe filozofike. Me gjuhën e artsitit të pashoq, vepra i flet të gjitha kohërave. Ajo pohon madhështinë dhe gjenialitetin e mendjes dhe të shpirtit njerëzor.