Fizika Klasa 10

Lënda dhe metdoat e studimit në fizikë Njohuritë e nx nga kl. VI deri në kl. IX, janë bazë për të vazhduar me nënie të reja. Do të rikujtojmë ç’është fizka dhe nga cila fjalë rrjedh. Fizika studion mikrobotën dhe makrobotën. Fizika për shumë kohë njihej filozofi e natyrës, por më vonë nga ajo ndahen shkenca tjera si: kimia, biologjia, gjeologjia etj. Pjesa e II Dukuritë fizikë vëzhgohen nëpërmjet vrojtimit dhe eksperimentit. Kemi përgatit dy vrojtime dhe dy eksperiment. Lidhmërinë e tyre lehtë mund ta vëreni si dhe ndryshimet të skajshme në mes tyre. Gjithashtu do të mësoni për kuptimin e ligjeve të fizikës dhe paraqitjen e tyre në formë të formulave matematikore.

​Koncepti për vektorët 1 Madhësitë fizike ndahen në: Madhësi skalare dhe Madhësi vektoriale Paraqitja e skalarëve është e mjaftuesdhme të shprehet vetëm me vlerën e vet numerike dhe njësinë e saj. Vektorët përveç vlerës numerike apo intensitetit kanë edhe drejtimin, kahun dhe pikën zbatuese. Shembuj të skalarëve dhe vektorëve mund të gjeni në këtë mësim. Vektorët 2 Vektorët janë madhësi fizike të cilët përpos vlerës numerike (intensitetit) kanë edhe drejtim, kah dhe pikë zbatuese. Ata simbolikisht paraqiten me një shigjetë mbi madhësinë fizike. Cilat madhësi fizike janë vektorë? Kush e tregon drejtimin, kahun, intenistetin e pikën e zbatimit të një vektori? Për këto pyetje dhe shumë të tjera mund të mësoni në këtë njësi mësimore. Vektorët 3 Krahasimi i vektorëve. Dy vektorë mund të jenë të barabrtë, të kundërt dhe të ndryshëm në mes veti. Me anë të shembujve të dy forcave, do të demontrojmë se si vkctorët mund të jenë të barabartë, të kundërt dhe të ndryshëm. Vektorët 4 Mbledhjen e vektorëve të barabartë dhe të kundërt, e kemi prezantuar në njësinë e radhës. Këtu kemi marrë forca vektoriale të cilat kanë drejtim dhe kah të njëjtë, në rastin e parë dhe dy forca vektoriale me drejtim të njëjtë por kahe të kundërta.

Mbledhja e vektorëve

Zbritja e vektorëve

Trajektorja dhe rruga Pjesa e fizikës e cila merret me studimin e lëvizjes së trupave pa marrë para sysh shkakun e tyre, quhet kinematikë. Fjala kinematikë rrjedh nga greqishtja e vjetër kineo që do ët thotë lëvizje. Meqenëse lëvizjet e trupave janë të ndërlikuara dhe po ashtu edhe forma dhe dimensionet e trupave janë të ndryshme, kështu që për t’i paraqit ata më lehtë me anë të vizatimit në tabelë apo në fletore, thjesht i paraqesim si pika. Pika e tilla i quajmë pika materiale apo pika lëndore. Pika materiale (lëndore) gjatë lëvizjes përshkruan një vijë e cila quhet trajektore. Trajektorja është vija nëpër të cilën lëviz pika materiale. Çdo pjesë e trajektores apo e tërë trajektorja quhet rrugë. Rruga shënohet me simbolin s . Njësi ndërkombëtare e rrugës është metri – simboli i tij është m . Kemi përmend edhe disa shumëfisha dhe nënfisha të metrit.

Shpejtësia mesatare Për të përcaktuar shpejtësinë mesatare i jemi referuar një shembulli të lëvizjes së një sfere nëpër një rrugë të drejtë. Sfera në fillim shfaqet në një distancë fillestare që e shkruajmë me x0 për kohën t0 . pas një kohe të caktuar prej t - t0 , sfera do të zhvendoset në një pozitë tjetër ndaj pozitës fillestare që shprehet me x-x0 dhe nga tërë këto arrijmë deri te shprehja për shpejtësi mesatare:

Shpejtësia e çastit Nëse kemi llogarit shpejtësinë mesatare, nuk mund të themi se dimë shpejtësinë e vërtetë për tërë intervalin kohor. Thënë ndryshe me përcaktimin e shpejtësisë mesatare nuk e kemi përcaktuar në tërësi lëvizjen e ndryshueshme. Për këtë arsye do të vendosim shprehjen e shpejtësisë së çastit të lëvizjeve të ndryshueshme. Shpejtësia mesatare llogaritet për një interval të shkurtë kohor. Dhe sa më i vogël që të jetë intervali kohor i llogaritjes së shpejtësisë mesatare aq më afër shpejtësisë së vërtetë jemi. Shpejtësia e çastit e lëvizjet e ndryshueshme është shpejtësia mesatare e llogaritur në intervale kohore sa më të vogla që matematikisht shprehet:increment t space rightwards arrow 0. Lexo: Delta t tenton në zero. v equals fraction numerator increment s over denominator increment t end fraction space k u increment t rightwards arrow 0 Formula e përmasave të shpejtësisë është: open square brackets v close square brackets equals L over T equals L times T to the power of minus 1 end exponent

Njësia e shpejtësisë ështëm over s Sipas intensitetit të shpejtësisë së çastit, lëvizjet ndahen në: Lëvizje të njëtrajtshme open parentheses v equals c o n s t. close parentheses Lëvizje të ndryshueshme

LËVIZJET E NJËTRAJTSHME DREJTVIZORE Lëvizjet e njëtrajtshme janë të gjitha ato lëvizje ku pika materiale për intervale të njëjta të kohës përshkon rrugë me gjatësi të barabarta. Le të marrim një sistem koordinativ, ashtu që njëri bosht i tij të përputhet me drejtimin e rrugës (p.sh. boshti Ox) dhe origjina e sistemit të koordinatave të përputhet me pikënisjen e lëvizjes. Gjatë lëvizjes së pikës materiale nëpër boshtin x, rrjedh edhe koha. Ekuacioni i lëvizjes së trupit paraqitet vetëm në drejtimin e bushtit Ox, sepse vlerat në drejtimet Oy dhe Oz janë zero: s equals x equals v t. Ky ekuacion paraqet një funksion linear, ku koeficienti i drejtimit është vlera konstante e shpejtësisë: v equals s over t Nga ky ekuacion mund të llogaritet koha: t equals s over v Te këto lëvizje v=const. dhe rruga drejtvizore.

Detyra numerike (levizja e njetrajtshme)

Lëvizja e lakuar

PËRKUFIZIMI I NXITIMIT Lëvizjet në natyrë janë të ndryshme. Nëse pika material gjatë lëvizjes përshkruan një vijë të drejtë, atëherë lëvizja është drejtvizore. Po edhe kur trupi për kohë të njëjta përshkruan rrugë të barabarta lëvizja quhet e njëtrajtshme. Ndërkaq kur trupi për kohë të njëjta nuk përshkruan rrugë të barabarta, lëvizja quhet e ndryshueshme. Dmth. Shpejtësia nuk është konstante. Ndryshimi i shpejtësisë brenda kohe quhet nxitim që shënohet me shkronjën e vogël a. Nxitimi shprehet me formulat matematikore: a subscript m space equals space fraction numerator increment v over denominator increment t end fraction equals fraction numerator v subscript 2 minus v subscript 1 over denominator t subscript 2 space minus space t subscript 1 end fraction Njësia e nxitimit është: m over s squared a subscript m space equals v over t left parenthesis equals right parenthesis space fraction numerator begin display style m over s end style over denominator s end fraction space equals m over s squared open square brackets a close square brackets equals L over T squared equals L times T to the power of minus 2 end exponent Nxitimi mund të jetë konstant dhe i ndryshueshëm. Kur shpejtësia brenda kohe rritet nxitimi është pozitiv që ndryshe quhet edhe shpejtim, e kur shpejtësia brenda kohe zvogëlohet nxitimi është negative që ndryshe quhet edhe ngadalësim.

Lëvizjet drejtvizore me nxitim konstant Lëvizjet në natyrë ndahen në grupe të ndryshme. Ato mund të jenë drejtvizore dhe të lakuara. Por gjithashtu lëvizjet mund të jenë të ndryshueshme dhe të njëtrajtshme. Lëvizjet drejtvizore janë ato lëvizje te të cilat pika materiale gjatë zhvendosjes përshkruan një vijë të drejtë; Lëvizjet e lakuara janë të gjitha ato lëvizje ku pika materiale gjatë zhvendosjes nuk është vijë e drejtë. Grupi tjetër i lëvizjes për nga shpejtësia ndahen në: Lëvizje të njëtrajtshme ku v equals c o n s t dhe Lëvizje të ndryshueshme ku v not equal to c o n s t Do të shqyrtohet rasti i lëvizjeve drejtvizore të ndryshueshme ku nxitimi është konstant. Për më tepër përcillni dy pjesët e njësisë mësimore në vijim.

Dimensionet e madhësitë fizike Çka janë madhësitë fizike? Çka paraqesin madhësitë fizike? Cilat janë vetitë e madhësive fizike? Do të përgjigjemi në këto pyetje dhe me anë të shumë shembujve do të njihen edhe me ligjet tjera të fizikës që do të kompletojnë njohuritë e juaja për dimensioned dhe madhësitë fizike. Për më gjerësisht, ju do të mësoni nëse i çaseni njësisë mësimore të cilën ua kemi përgatit në vijim.

Lidhshmëria e fizikës me shkenca tjera dhe me teknikën 1 Fizika ka thyer çdo kufi në mes shteteve. Është shkencë ndërkombëtare ku ligjet e saj janë të njohura pavarësisht nga cilat shtete vijnë zbuluesit e saj. Po me cilat shkenca ka lidhshmëri fizika. Si shprehen formulat e fizikës, si vërtetohen ato dhe si përkufizohen, mund të mësoni në vijim të kësaj njësie mësimore. Lidhshmëria e fizikës me shkenca tjera dhe me teknikën 2 Lidhshmëria e fizikës me shkenca tjera ka bërë që të arriturat në shkencë të jenë dukshëm në avantazh. Nga to kemi zbatim të madh në jetën tonë të përditshme, që mund t’i vërejmë me lehtësi. Pjesa e dytë e mësimit të lidhsmërisë së fizikës me sjhkenca tjera mës humë flet për lidhsmërinë e saj me teknikën.

Sistemi ndërkombëtar 2 Ky sistemi është themeluar në vitin 1960, në fillim me 6 madhësi themelore, ndërsa në vitin 1969, është plotësuar edhe me një madhësi fizike. Do ta gjeshë se cila madhësi është shtuar sitemit.

Pika materiale Edhe pse ne kl. VIII, kemi sqaruar në hollësi lëvizjes dhe qetësinë relative te lëvizjet mekanike, edhe këtu do t’ju rikujtojmë njohuritë e nxëna. Do të japim sërsih definicionin e pikes materiale si dhe disa karakteristika tjera të lëvizjes së trupit.

Shpejtësia - Detyra numerike

Detyra numerike - nxitimi konstant

Detyra numerike

Detyra numerike